Οι Θρακιώτες στην Φιλική Εταιρεία και στον Ιερό Λόχο

Οι Θρακιώτες στην Φιλική Εταιρεία

και στον Ιερό Λόχο

Η Θράκη ήταν πολύ κοντά στην πρωτεύουσα του οθωμανικού κράτους, την Κωνσταντινούπολη. Η μικρή απόσταση, η συγκέντρωση πολυάριθμου στρατού για λόγους στρατιωτικούς και πολιτικούς έδινε τη δυνατότητα στον δυνάστη να αντιμετωπίσει πολύ γρήγορα και άμεσα οποιαδήποτε επαναστατική κίνηση και δεν ήταν καθόλου εύκολο να τελεσφορήσει στη Θράκη ένα επαναστατικό κίνημα, όπως έγινε σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και λόγω της ομαλή διαμόρφωσης του εδάφους που δεν παρείχε δυνατότητα ανάπτυξης κλεφτοπολέμου και διαφυγής στα βουνά, όπως γινόταν στις απάτητες βουνοκορφές της νότιας Ελλάδας. Εξ άλλου εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της τουρκικοί πληθυσμοί για δημογραφική πολιτική και εθνολογική αλλοίωση του πληθυσμού, γιατί έπρεπε δημογραφικά να υπάρχει, για λόγους ασφάλειας, πιο συμπαγής τουρκικός πληθυσμός.

Παρ’ όλα αυτά οι Έλληνες της Θράκης από τα πρώτα χρόνια της σκλαβιάς είχαν αρχίσει να προετοιμάζονται πνευματικά και ψυχικά για την διεκδίκηση του δικαιώματος της ελευθερίας. Δημιουργήθηκαν εστίες απ’ όπου αναδείχθηκαν πνευματικές προσωπικότητας και άξιοι λειτουργοί της Εκκλησίας και της Εθνικής μας παιδείας που στήριξαν και καλλιέργησαν την Εθνική ιδέα και ενέπνευσαν την ηρωική απόφαση του αγώνα και της θυσίας. Η συμβολή και η προσφορά της Θράκης στην αφύπνιση της εθνικής συνείδησης  όλων των Ελλήνων για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού είναι τεράστια.

Η Θράκη, λόγω της γειτνίασής της με την Κωνσταντινούπολη, το κέντρο της βυζαντινής αυτοκρατορίας, είχε πνευματική άνθηση και ανάπτυξη μεγάλη, μεγαλύτερη από άλλες περιοχές της Ελλάδας. Μεγάλες μορφές πνευματικές έφυγαν από τη Θράκη, όταν αυτή έπεσε στα χέρια του Τούρκου κατακτητή και πήγαν στη Δύση, μεταφέροντας εκεί είτε τον πνευματικό πλούτο της γνώσης, όπως ο Γεώργιος Γενάδιος διδάσκαλος του Γένους στην Επανάσταση του 1821 που γεννήθηκε στη Σηλυβρία Ανατολικής Θράκης και ο Θεόκλητος Πολυείδης, Αρχιμανδρίτης από την Αδριανούπολη, που ήταν από τους πρώτους που ονειροπόλησε την Ανάσταση του Γένους και ήταν επικριτής της ραγιάδικης αντίληψης και πρωτεργάτης της αφύπνισης. Άνθρωπος με μεγάλη μόρφωση, φύση ενθουσιώδη και ποιητική, περιηγήθηκε την Ευρώπη 70 χρόνια πριν από το Ρήγα Φεραίο και ενημέρωσε τους λαούς για το Ελληνικό ζήτημα καλλιεργώντας το επαναστατικό και φιλελληνικό πνεύμα. Στο πολυθρύλητο βιβλίο του ο «Αγαθάγγελος» με τους περίφημους χρησμούς, προέλεγε τη μελλοντική απελευθέρωση του σκλαβωμένου Γένους. Τα λόγια των χρησμών του ήταν θούριο σάλπισμα της Ελευθερίας. Αυτές τις προφητείες μοίραζε αργότερα ο Ρήγας Φεραίος με τον εμπνευσμένο θούριο του.

Στα 1814 ιδρύεται στην Οδησσό η Φιλική εταιρία από τους Ξάνθο, Σκουφά και Τσακάλωφ.Συμμετέχουν μαζικά οι Θρακιώτες στη μυστική οργάνωση.

Από τα βασικά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας δίνεται βαρύτητα στην οργάνωση στην Κωνσταντινούπολη και την Αδριανούπολη που γίνονται τα κέντρα των Φιλικών.  Στην Αδριανούπολη οι συνεδριάσεις των Φιλικών γίνονταν στο σπίτι του Αμιρά κοντά στη Μητρόπολη.

Στα βασικά στελέχη της Φιλικής εταιρίας συγκαταλέγεται και ο μεγαλέμπορος της Φιλιππούπολης Γρηγόριος Μαρασλής, Δήμαρχος Οδησσού και εθνικός ευεργέτης, στο σπίτι του οποίου ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία και πραγματοποιούνταν οι συσκέψεις των μυημένων μελών της. (Σήμερα είναι Μουσείο Φιλικής Εταιρείας).

             Το σπίτι του Μαρασλή στην Οδησσό όπου ιδρύθηκε η φιλική Εταιρεία

Το σπίτι, σήμερα Μουσείο Φιλικής Εταιρείας

 

Το 1815 μυήθηκε στην Εταιρεία ο Φιλιππούπολίτης Αντώνιος Κομιζοπούλος, έμπορος στη Μόσχα. Για την εντιμότητα του τον προσέλαβαν ως τέταρτο μέλος της μυστικής αρχής. Απόδειξη, του ότι ήταν τέταρτο μέλος στη Φιλική Εταιρεία, αποτελούν τα συνθηματικά τον στοιχεία Α.Ε. (Α.Β. του Τσακάλωφ, Α.Γ. του Σκουφά, και Α.Δ. του Ξάνθου). Ήταν ένας από τους 7 που είχαν σφραγίδα της Φιλικής Εταιρείας και δικαίωμα υπογραφής.

Ο ιστορικός της Φιλικής Εταιρίας και μέλος αυτής, Ιωάννης Φιλήμων διασώζει 31 ονόματα Θρακών όπως καταχωρήθηκαν στα "Θρακικά παρ. του Γ' τόμου τα οποία ανήκαν στην οργάνωση, και σχολιάζει ότι «αν οι Έλληνες έμποροι της Δύσης κυοφόρησαν την επανάσταση του 1821 και οι Έλληνες της Οδησσού την γέννησαν, οι Έλληνες της Θράκης την θήλασαν».

1. Αθανασίου Θεόδωρος από Φιλιππούπολη, κατήχθηκε το 1820, 

2Ανώνυμος από Φιλιππούπολη, κατήχθηκε το 1820,
3. Αυξεντιάδης Αναγνώστης από Μεσημβρία, το 1820,

4. Κέλκος Αδαμάντιος από Βουλγαρία, το 1817,
5. Γεβίδης Γεώργιος από Μαρώνεια, το 1819,

6  Γκίκας Παρασκευάς από Αίνο, το 1821,

7. Ελευθερίου Ιωάννης από Βάρνα, το 1820,
8.  Ιωαννίκιος ιεροδιάκονος (αργότερα Μητροπολίτης) από Γιμουρτζίνα (Κομοτηνή), το 1819,
9.  Κομνηνός Αναστάσιος από Μεσημβρία, το 1819,

10.  Κουμπάρης Σταμάτιος από Μεσημβρία, το 1819,

11.  Κουμπάρης Αλέξιος Δ. από Μεσημβρία, το 1820

12.  Κουμπάρης Κυριάκος από Μεσημβρία, το 1818,
13.  Κουμπάρης Παναγιώτης Λαμ. από Μεσημβρία, το 1820,
14. Κώκιας Χ. Σωτήρης από Αδριανούπολη, κατήχθηκε το 1821,

15. Κωνσταντινίδης, από Σωζόπολη, το 1821,
16. Κώνστας Δημήτριος, από Αγχίαλο, το 1820,
17. Λέτζογλους Δημήτριος, από Αδριανούπολη, το 1821,

18. Μαρκέλος Λάσκαρης Παπά, από Μάδυτο, το 1819,
19. Νέστορος Ζαφείριος, από Αγχίαλο, το 1821,
20. Νέστωρ Κωνσταντίνος, από Αγχίαλο, το 1821,
21. Νίκογλους Ιωάννης Παπά, από Φιλ/λη, το 1821,
22. Νίκογλους Κωνσταντίνος Παπά, από Φιλ/λη, τπ 1821,
23. Νικολάου Παρασκενάς, από Βάρνα, το 1821,
24. Νικολάου Κριονάς Παπά, από Λουλέ Μπουργάζ, το 1819,
25. Παλαιολόγος Αντώνιος, από Αγχίαλο, το 1821,
26. Παλαιολόγος Παύλος, από Αγχίαλο, το 1821,
27. Ποργιάτης Θ. Αθανάσιος, από Σέλιμνο, το 1819,
28. Σγουρός Γεώργος, από Αγχίαλο, το 1821,
29. Φραντζεσκασάρωφ Λουκάς, από Αίνο, το 1821,
30. Χατζηϊωάννου Αναστάσιος, από Αγαθούπολη, το 1821,
31.. Χατζηστάνου Δημήτριος Ν., από Αδριανούπολη, το 1819,
Από άλλες πηγές πληροφορούμαστε τους παρακάτω:
32. Χατζή-Αντώνη Βισβίζη, από Αίνο.
33. Παπαδόπουλο Κάρπο, από Αίνο

34. Μαλαξό Μακάριο, από Αγχίαλο, (2)
35. Μαρασλή Γρηγόριο, Ιω., από Μαράς της Φιλιππούπολης,

36. Λεοντίδη Λέων, από Κωνσταντινούπολη,
37. Γεώργιο Αινιάνα,
38. Παυλίδη, από Αδριανούπολη,
39. Κομιζόπουλο Γεώργιο, από Φιλιππούπολη, κατήχθηκε το 1818,
40. Χατζησλάνογλου Ν. και
41. Χατζηγιώργη Δημητρίου, από περιοχές τον Έβρου
42 Καράμπελια ή Μπελιά Θανάση. Κορνοφωλιά του Έβρου.

44.Στρατής Σκόρδος

45. Μητροπολίτης Δωρόθεος Πρώιος

46. Αμυράς από Αδριανούπολη

47. Γιοβάνης Κουιμτζόγλου

49. Νικόλαος Χατζή-Ασλάνογλου

50.  Κωνσταντίνος Ξ ε ν ο κ ρ ά τ ης από το Σαμμάκοβο των Σαράντα Εκκλησιών

 51. Πασχάλης Ξενοκράτης από το Σαμάκοβο                      

Θρακικές πόλεις από τις οποίες καταγόταν Θρακιώτες Φιλικοί : Κωνσταντινούπολη, Αίνος, Φιλιππούπολη, Μεσημβρία, Μαρώνεια, Βάρνα, Αγχίαλο, Αδριανούπολη, Μάδυτος κ. ά.

Γενικά πάνω από το 1/10 του συνόλου των επώνυμων Φιλικών ήταν Θράκες. Με μεγάλη προσφορά για την πραγμάτωση του εθνικού σκοπού.

             Ο Θρακιώτης ιστορικός της επανάστασης Ιωαν. Φιλήμων

                            μέλος της Φιλικής Εταιρείας,

Συμμετοχή των Θρακών στον «Ιερό Λόχο» του Υψηλάντη

Η 25η Μαρτίου 1821 θεωρείται ως μέρα έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης, είναι η μέρα ύψωσης της Ελληνικής σημαίας στην Αγία Λαύρα. Στην πραγματικότητα όμως, η Επανάσταση αρχίζει πολύ νωρίτερα, τη μέρα που o Υψηλάντης πέρασε τον ποταμό Προύθο, το σύνορο μεταξύ της Pωσίας και των παραδουνάβιων ηγεμονιών (Mολδαβία και Bλαχία), περνώντας από τη Βεσσαραβία και τη Μολδαβία, έφτασε στο Ιάσιο, απ όπου έστειλε τη γνωστή προκήρυξή του: "Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος" σε όλους τους έλληνες. Η μέρα αυτή ήταν η 22η Φεβρουαρίου 1821.
Βέβαια το κίνημα τον Υψηλάντη είχε άσχημο τέλος, όμως οι επιπτώσεις του για την έκβαση τον αγώνα ήταν καθοριστικές.
Πολλοί ήταν οι Θρακιώτες που κατετάγησαν στον "Ιερό Λόχο" του. Οι ίδιοι οι Υψηλάντες στα "Αφιερωτικά” τους προς την Φιλική Εταιρεία έγγραφα, δηλώνουν πατρίδα τους την Κωνσταντινούπολη, που ανήκει στη Θράκη.

  

Ο Πολεμιστής του ιερού Λόχου Κωνσταντίνος Ξενοκράτης από το Σαμακόβι Βορειο - Ανατολικής Θράκης μετέπειτα εθνικός ευεργέτης

 

Η στολή ιερολοχίτη του Ξενοκράτη, η μόνη που διασώζεται

στο Εθνολογικό Μουσείο

Οι αδελφοί Ξ ε ν ο κ ρ ά τ η , Κωνσταντίνος και Πασχάλης, γεννήθηκαν στο Σαμμάκοβο των Σαράντα Εκκλησιών, στα τέλη τον 18ου αιώνα, από πολύ φτωχή οικογένεια. Λίγο αργότερα μετανάστευσαν στη Ρουμανία. Ο Κωνσταντίνος και o Πασχάλης κατατάχτηκαν στον Ιερό Λόχο

Οι αδελφοί Ξ ε ν ο κ ρ ά τ η , Κωνσταντίνος και Πασχάλης, γεννήθηκαν στο Σαμμάκοβο των Σαράντα Εκκλησιών, στα τέλη τον 18ου αιώνα, από πολύ φτωχή οικογένεια. Λίγο αργότερα μετανάστευσαν στη Ρουμανία. Ο Κωνσταντίνος και o Πασχάλης κατατάχτηκαν στον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και πολέμησαν το 1821, στο Σκουλένι

και στο Δραγατσάνι, όπου ο Πασχάλης έπεσε μαχόμενος. Ο Κωνσταντίνος ήταν από τους λίγους που γλίτωσαν. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ασχολήθηκε με τη γεωργία και δημιούργησε μεγάλη περιουσία στο Βουκουρέστι. Μαζί με τον άλλο αδερφό τον (Θεόδωρο) ξόδεψαν τη μεγάλη τους περιουσία για φιλανθρωπικά και κοινωφελή έργα. Το σπίτι τους στο Βουκουρέστι έγινε νοσοκομείο της ομογένειας και με έξοδά τους λειτούργησαν σχολεία στο Σαμμάκοβο και τη Βιζύη, παρθεναγωγείο στο Μεσολόγγι, η Θεολογική Σχολή της Χάλκης και άλλα πολλά.
Στο Εθνολογικό Μουσείο της Αθήνας (Παλιά Βουλή), εκτίθενται τα μοναδικά αντικείμενα που υπάρχουν από τον Ιερό Λόχου και ανήκουν στον Κωνσταντίνο Ξενοκράτη. Κάθε 25η Μαρτίου φορούσε με περηφάνια τη στολή του, η οποία μετά το Θάνατο τον, το 1876, χαρίστηκε στο Έθνος από την οικογένειά του.

Ένας άλλος ηρωικός οπλαρχηγός, που πήρε μέρος στους αγώνες της Μολδοβλαχίας, ήταν ο Αθανάσιος Μ π ε λ ι ά ς ή Κ α ρ ά μ π ε λ ι α ς , που γεννήθηκε στην Κορνοφωλιά τον Έβρου γύρω στα 1795. Το όνομα του μαρτυρά τα προβλήματα που δημιουργούσε στους Τούρκους (=μαύρος μπελιάς). Γνωστός ως καπετάν Θανάσης ήταν αρχηγός αντάρτικου τμήματος στο βουνό Γκίμπρενα της επαρχίας Σουφλίου και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818. Μετά από συνεννοήσεις βρέθηκε στη Μολδοβλαχίας δίπλα στον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Εκεί πολέμησε πριν εκδηλωθεί η επανάσταση στη Νότια Ελλάδα. Μετά την αποτυχία του κινήματος, ο Καραμπελιάς στο δρόμο για την επαναστατημένη Ελλάδα, έπεσε σε ενέδρα και τραυματισμένος πιάστηκε αιχμάλωτος στη Ροδόπη. Σιδεροδεμένος οδηγήθηκε στην Αδριανούπολη όπου και κρεμάστηκε. Για τους Θρακιώτες έγινε Θρύλος. Ο χαμός τον έγινε τραγούδι.
Μαζί την αναφέρεται ότι πολέμησε και ο Γιάννης Κ α ρ α γ ι ά ν ν η ς , από το χωριό Σαχίνκιοϊ Μαλγάρων της Ανατολικής Θράκης, και λέγεται ότι και οι δυο οδήγησαν από περιοχές της Θράκης 1500 πολεμιστές στη Μολδοβλαχία. Εκεί αγωνίστηκε ο συγχωριανός του Καραμπελιά, Γ ι α ν ν α κ ο ύ δ η ς , ο οποίος γλίτωσε και μετά, αφού πολέμησε στη Νότια Ελλάδα, γύρισε στην Κορνοφωλιά του Έβρου. Οι Θρακιώτες τον ονόμασαν Καρακατσιάνη, γιατί φορούσε σαρακατσάνικα ρούχα.
Ένας Αδριανουπολίτης από τους πολλούς, που αγωνίστηκαν με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και έπεσε ένδοξα τον Ιούνιο τον 1821 στο Δραγατσάνι, ήταν ο Κωνσταντίνος Τριτζόπουλης, σύζυγος της καπετάνισσας Άννας Λαούπη Τριτζοπούλον.
Ο Γεώργιος Μαμέλης στη διάλεξή του: " Η προσφορά των Θρακών εις την Επανάσταση του 1821", σημειώνει: " μια άλλη ομάδα επαναστατών από το Ορτάκιοi Αδριανουπόλεως που το όνομα του αρχηγού της μιας μένει άγνωστο, διασχίζει τα εδάφη της σημερινής Βουλγαρίας, φτάνει στη Μολδαβία και ενισχύει με το στρατό του Υψηλάντη. Παίρνει μέρος στον αγώνα και μετά την αποτυχία της επανάστασης της ηγεμονίες ξεκινά από κει, διασχίζει τη Βαλκανική και. πολεμώντας όπως οι Μύριοι του Ξενοφώντα φτάνει στην Ελλάδα και αγωνίζεται πλάι στους Ρουμελιώτες... " Τελευταία θ' αναφέρουμε σε μια ηρωική οικογένεια, από τη Βύσσα τον Έβρου, της οποίας όλοι οι άντρες πολέμησαν στη Μολδοβλαχία. Πρόκειται για το σοι του Γιώργη Παπά ή Κιχραγιώργου, τα αδέλφια του: Δημήτρη, Μιχάλη, Μανόλη, Σταύρο, Πασχάλη και το γιο του. Ο Κυχραγιώργου πήρε μέρος σε ολόκληρη την εκστρατεία και διακρίθηκε στις μάχες του Γαλάζιου και του Σκουλενίου. Στην τελευταία μάχη, αφού έχασε και τους πέντε αδερφούς του, τραυματίστηκε ο ίδιος βαριά και μεταφέρθηκε μισοπεθαμένος στο Ρώσσικο έδαφος, παρόλο που ζήτησε να πεθάνει κοντά στα αδέρφια του. Διασώθηκε και εγκαταστάθηκε στο Κισνοβιο. Το 1823 μαζί με άλλους Έλληνες, ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα για τη δημιουργία εκστρατευτικού σώματος που θα ξεσήκωνε τη Βόρεια Θράκη. Επειδή προδόθηκε στις Ρωσσικές Αρχές, με το εθελοντικό σώμα του έφυγε και, αφού διέσχισε την Τουρκία, έφτασε στην Ελλάδα και πολέμησε με τον Μαυροκορδάτο στο Μεσολόγγι, με το γενναίο Κολοκοτρώνη στη Δραμπάλα, με τον Καραϊσκάκη στο Χαϊδάρι, Αράχοβα κ.ά. Μετά την απελευθέρωση δεν αμείφθηκε. Έζησε ως ρακοπώλης στην Αθήνα και πέθανε το 1854 από χολέρα.

                                            Κώστας Πινέλης

(Αποσπάσματα από άρθρο που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες "Ειδήσεις" και "Πρωϊνή" του Κιλκίς.)

(Σε επόμενη ανάρτηση: οι αγώνες των Θρακών στην Επανάσταση του 1821 και στην υπόλοιπη Ελλάδα)