ΘΡΑΚΗ-Ιστορία, Λαογραφία, Μουσική,
ήθη και έθιμα
Προσωπικότητες της Θράκης
Το
πάζλ των προσωπικοτήτων της Θράκης μας είναι ατελείωτο. Γίγαντες του πνεύματος
που γεννήθηκαν στο ιερό τόπο και έδωσαν αξίες στη ζωή μας αλλά και ολόκληρης
της ανθρωπότητας η οποία σήμερα δεν είναι σε θέση να το εκτιμήσει.
Ορφέας: Μυθικός ποιητής και αοιδός από τη Θράκη. Η μορφή του
είναι φορτισμένη με συμβολικά στοιχεία και με γνωρίσματα ήρωα, θεού και ημίθεου.
Γιος του Απόλλωνα και της Μούσας Καλλιόπης ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή, γιος του
ποταμού Οίαγρου και της Μενίππης, κόρης του αοιδού Θαμύριδος. Η δύναμη του
τραγουδιού του ήταν ανυπέρβλητη. Ημέρωνε άγρια θηρία, κινούσε βράχους και
δέντρα. Στην Αργοναυτική εκστρατεία, σταμάτησε τη θαλασσοταραχή, ακινητοποίησε
τις Συμπληγάδες, επισκίασε ακόμη και το τραγούδι των Σειρήνων. Η κάθοδός του
στον Άδη, για να φέρει πίσω την αγαπημένη του Ευριδίκη, είναι από τους πιο
αγαπημένους μύθους της τέχνης από την αρχαιότητα, ως σήμερα.
Αίσωπος: Ο πατέρας των Ελλήνων μυθοποιών, στον οποίο
αποδίδονται οι περισσότεροι από τους διδακτικούς μύθους. Κατά τον Ηρακλείδη
"Θράξ ην το γένος". Κατά τον Σουίδα, καταγόταν από τη Μεσημβρία της
Μεγάλης Θράκης. Οι μύθοι του είναι πασίγνωστοι και αποτελούν υποδείγματα για
την παγκόσμια μυθογραφία.. Η διαύγεια και το χιούμορ του έμειναν παρομοιώδη. Ο
σαρκασμός του, για την απληστία των ιερέων των Δελφών, οδήγησε στην καταδίκη
του σε θάνατο. Μια ύβρις για την οποία το Μαντείο αναγκάστηκε να επανορθώσει
αργότερα.
Μουσαίος: Μυθικός
αοιδός, μάντης και ιερέας, γιος του Αντιφήμου και της Σελήνης, σύγχρονος του
Ορφέα, ή μαθητής του, γεννημένος στη Θράκη. Τον ανάθρεψαν οι Νύμφες, οι Μούσες
του παράδωσαν τη λύρα του Ορφέα. Καλλιέργησε τη θρησκευτική ποίηση. Ο Ηρόδοτος
αναφέρει ότι πολλοί χρησμοί του περισυλλέχθηκαν από τον Ονομάκριτο. Συνδέθηκε
με την Αθήνα, ίδρυσε τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Λεύκιπος: Φιλόσοφος, ιδρυτής της ατομικής θεωρίας. Δάσκαλος του
Δημόκριτου. Λέγεται ότι πρώτος υπόθεσε την ύπαρξη των ατόμων, μια θεωρία που
συστηματοποίησε κατόπιν ο Δημόκριτος και ανάπτυξαν οι Επικούρειοι και οι
Στωικοί. Η "κοσμολογία" του επιχειρεί να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα
στο "μονισμό" της Ελεατικής Σχολής και στην "ποιοτική
πολυθεσία" του Εμπεδοκλή και του Αναξαγόρα.
Θάμυρις: Στην Ιλιάδα τον αναφέρει ο Όμηρος.
Ήταν ένας από τους πιο φημισμένους αοιδούς. Γεννήθηκε στη Θράκη, γιος του
Φιλάμμωνος και της νύμφης Αγριόπης. Η τέχνη του στην κιθάρα και στο τραγούδι
είχε θεϊκή δύναμη. Ο ίδιος πίστευε ότι κανείς δεν μπορούσε να του
αντιπαρατεθεί. Προκάλεσε τις Μούσες σε μουσικό αγώνα, σίγουρος για τη νίκη.
Εκείνες ξέσπασαν την οργή τους πάνω του. Τον τύφλωσαν και του αφαίρεσαν το
χάρισμα. Δίδαξε τις τελετές στο ιερό των Δελφών.
Πρωταγόρας: Γεννήθηκε στα Άβδηρα. Ταξίδευε
σαράντα χρόνια διδάσκοντας, έμεινε τελικά στην Αθήνα. Δαιμόνιος νους και ο
διασημότερος ανάμεσα στους σοφιστές. Συναρπαστικός ρήτορας αλλά με σοφία και
καθαρότητα. "Σοφώτατος" κατά τον Πλάτωνα. Κάποιοι είπαν ότι είχε
δάσκαλο τον Δημόκριτο. Αμφισβητίας. Δεν δεχόταν την "εξ αντικειμένου
αλήθειαν". H περίφημη ρήση του “Πάντων χρημάτων μέτρον
άνθρωπος…”μετατόπισε το πρόβλημα της γνώσης από το αντικείμενο στο υποκείμενο.
Το σύγγραμμά του "Περί θεών" προκάλεσε την καταδίκη του για
αθεϊστικές απόψεις. Το άλλο του σύγγραμμα "Αι αντιλογίαι" έθετε
το αξίωμα πως για κάθε τι υπάρχουν δύο απόψεις. Γύρω του συγκέντρωνε το άνθος
του Αθηναϊκού πνεύματος. Τον θαύμαζε ο Ευριπίδης. Τον εκτιμούσε ο Περικλής
Εύμολπος: Μυθικός υμνωδός. Γενάρχης του ιερατικού γένους των
Ευμπλπιδών. Το όνομά του υπογραμμίζει το θείο του χάρισμα."Ευ
μέλπειν" δηλαδή ωραίος ψαλμός. Ένας κύκνος πάντα δίπλά του συμβόλιζε τη
μουσική αρμονία που υπηρετούσε. Γιος του Ποσειδώνα και της κόρης του Βορέου
Χιόνης. Ιεροφάντης των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Συνέθετε Βακχικά έπη και
Διονυσιακές τελετές. Πολέμησε με τους θράκες για την Ελευσίνα εναντίον των
Αθηναίων. Με τον θάνατόν του κέρδισε η Αθήνα αλλά και η Ελευσίνα διατήρησε το
προνόμιο των Μυστηρίων.
Δημόκριτος: Ο μέγας φιλόσοφος. Γεννήθηκε στα
Άβδηρα, ταξίδεψε πολύ. Γνώρισε όλες τις πνευματικές αναζητήσεις της εποχής του.
Η πολυμάθεια και η πολυγνωσία του κρυβόταν πίσω από μια λιτή ανθρώπινη φιγούρα,
που αντιμετώπιζε τα πάντα με στωικότητα και χαμόγελο. Αφανής ήρθε και αφανής
έφυγε από την Αθήνα όπου γνώρισε τον Σωκράτη. Σφυρηλατούσε τις γνώσεις
απομονωμένος στο σπίτι του. Η "ατομική" θεωρία του άγγιξε τη δομή του
σύμπαντος με μια διαύγεια που σήμερα εκπλήττει. "Μηδέν εκ του μη όντος
γίγνεσθαι, μηδέ εις το μη ον φθείρεσθαι" υποστήριζε. Ταύτισε το νου και
την ψυχή αντίθετα από τις θέσεις του Αναξαγόρα και του Πλάτωνα. Απόκλεισε τη
θεϊκή παρέμβαση στο φυσικό γίγνεσθαι. Μεγάλη είναι η συμβολή του στην ανάπτυξη
του υλισμού. Αναπτύσοντας την υλιστική θεωρία της γνώσης, φρονούσε ότι η
συνείδηση του ανθρώπου είναι αποτέλεσμα της επίδρασης πάνω στα αισθητήρια
όργανά του των αντικειμενικά υπαρχόντων αντικειμένων.
Εκαταίος: Ιστορικός, συγγραφέας, φιλόσοφος και
γραμματικός. Γεννήθηκε στα Άβδηρα. Μαθήτευσε στον σκεπτικό φιλόσοφο Πύρωνα.
Ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του. Γνώρισε τον κόσμο όπως
άνοιγαν οι ορίζοντες της εποχής του. Έγραψε για την ποίηση του Όμηρου και του
Ησίοδου. Μελέτησε χώρες και λαούς. Τον πολιτισμό, τις επιστήμες και τις τέχνες.
Έγραψε πολλά βιβλία. Γνωστότερο το "Περί Αιγυπτίων" όπου αναμιγνύει
ιστορικά και μυθιστορηματικά στοιχεία. Άλλα του έργα "Ιστορία
Ιουδαίων" και "Περί Υπερβορείων"
Αρίσταρχος: Ένας από τους σπουδαιότερους
γραμματικούς της αρχαιότητας. Γεννήθηκε στη Σαμοθράκη. Έζησε στην Αλεξάνδρεια
πέθανε στη Κύπρο. Μαθητής του Αριστοφάνη του Βυζάντιου και διάδοχος του στη
θέση του βιβλιοθηκάριου της Αλεξανδρινής βιβλιοθήκης. Έγραψε πληθώρα
"Υπομνημάτων" και "Συγγραμμάτων", "περί Ιλιάδος και
Οδυσσείας", "προς Φιλητάν", "περί Ναυστάθμου". Πολλές
μελέτες για τον Πίνδαρο, τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή, τον Αρχίλοχο, τον Ηρόδοτο
κ.α. Του αποδίδεται ο περίφημος αλεξανδρινός κανόνας. Κατάγραψε και ανάλυσε τα
ομηρικά έπη με γνώμονα την ποιητική ενότητα, εντοπίζοντας έτσι τις
μεταγενέστερες προσθήκες. Ίδρυσε την περίφημη σχολή "Αρισταρχείων",
που διατηρήθηκε ως τους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους.
Θουκιδίδης: Πατέρας της Ιστορίας σαν αυστηρής
επιστήμης. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή καταγόταν από μια μεγάλη
οικογένεια της Θράκης, γι’ αυτό και κληρονόμησε εκεί ένα πλούσιο κτήμα με
χρυσωρυχεία. Πολιτογραφήθηκε Αθηναίος. Πολέμησε για την Αθήνα. ‘Ισως το δίπτυχο
Αθήνα-Θράκη να έγινε ο συντελεστής αντικειμενικότητας στο κριτήριό του. ‘Εβλεπε
τα γεγονότα ταυτόχρονα από κοντά και από μακριά. Οπωσδήποτε, η εκστρατεία στη
Θράκη, που ανέλαβε σαν στρατηγός, οδήγησε σε καταδίκη του για την απώλεια της
Αμφιπόλεως. Και πάλι η Θράκη στάθηκε το καταφύγιό του. Η διαυγέστατη αντίληψή
του και η ώριμη πολιτική του σκέψη, έδωσε στο έργο του την επιστημονική
καθαρότητα που αποτελεί ως σήμερα το πρότυπο για τους ιστορικούς.
Βίων: Μαθηματικός. Γεννήθηκε και έζησε στα Άβδηρα. Ήταν
συγγενής του Δημόκριτου. Μελετούσε τα φυσικά φαινόμενα και υποστήριζε στο έργο
του πως υπάρχουν στη γη τόποι, όπου η μέρα διαρκεί 6 μήνες και η νύχτα άλλο
τόσο, κάτι που φανερώνει ότι γνώριζε τη σφαιρικότητα της γης. Για τις γνώσεις
του, ο Στράβων τον αποκαλεί «αστρολόγο». Καθιερώθηκε σαν αυθεντία στα ζητήματα
των ανέμων.
Σπάρτακος: Η πρώτη γνήσια μορφή λαικού αγωνιστή και επαναστάτη. Ο
άνθρωπος που γεννήθηκε ελεύθερος και πέθανε ακόμη πιο ελεύθερος
Ο Σπάρτακος
καταγόταν από το Θρακικό φύλλο των Μαίδων το οποίο κατοικούσε στο κεντρικό και
βόρειο τμήμα της κοιλάδας του Στρυμώνα ποταμού, δηλαδή βορειοανατολικά της
Λίμνης Κερκίνης, περιοχή που σήμερα ανήκει στη Βουλγαρία. Αριστοκρατικής καταγωγής από βασιλική Θρακική δυναστεία. Σε μια εξέγερση
που είχε η φυλή των Μαίδων της δυναστείας των Σπαρτακιδών εναντίον των Ρωμαίων,
συνελήφθη ο Σπάρτακος και αιχμάλωτος πολέμου δούλεψε στην αρχή ως δούλος σε
ορυχείο και στην συνέχεια πουλήθηκε σε ιδιοκτήτη της περίφημης σχολής μονομάχων
της Καπύης στην Καμπανία , στην οποία η μεγάλη πλειοψηφία των μονομάχων ήταν
θρακικής και γαλατικής καταγωγής. Λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν στη σχολή
των μονομάχων, περίπου 200 μονομάχοι, κατέστρωσαν σχέδιο εξέγερσης. Ο Σπάρτακος, που είχε σπουδαίες στρατηγικές
ικανότητες, αναδείχθηκε σε αδιαφιλονίκητο ηγέτη του κινήματος. Ο Καρλ Μαρξ
σημείωνε σε γράμμα του στον Φρίντιχ Έγκελς στις 27 Φλεβάρη του 1861. «Ο
Σπάρτακος εμφανίζεται σαν η πιο φημισμένη μορφή που ανέδειξε όλη η αρχαία
ιστορία. Ένας μεγάλος στρατηγός, ευγενής χαρακτήρας, πραγματικός εκπρόσωπος του
αρχαίου προλεταριάτου».
Ο Λένιν χαρακτήρισε την εξέγερση του
Σπάρτακου ως απελευθερωτικό αγώνα των καταπιεσμένων, ως ένα δίκαιο πόλεμο. Την
μεγάλη σημασία της εξέγερσης του Σπάρτακου ανέλυσε, μεταξύ άλλων ο Λένιν στη
διάλεξή του για το κράτος.
Ανάμεσα στα άλλα το όνομα του
Σπάρτακου, το πήραν οι «Σπαρτακιστές» της Δημοκρατίας της Βαιμάρης, οι
κομμουνιστές της Γερμανίας, με ηγέτες τον Κάρλ Λίμπκνεχτ και την Ρόζα
Λούξεμπουργκ.
Κώστας
Βάρναλης: Γεννήθηκε το 1883 στον Πύργο της
Βόρειας Θράκης (Ανατολική Ρωμυλία). Αφού αρίστευσε στην Αστική Σχολή Πύργου,
φοιτά στα Ζαρίφεια Διδασκαλεία Φιλιππούπολης και από κει με υποτροφία σπουδάζει
στη Φιλοσοφική σχολή Αθηνών και στο Παρίσι. Όταν επιστρέφει, εργάζεται ως
καθηγητής και αρχίζει να δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα. Το όνειρο της
Μεγάλης Ιδέας του θερμαίνει την καρδιά και γράφει συνεχώς στίχους παρακινώντας
όλους προς τη μεγάλη Ελλάδα, που θα σήμανε την ένωση και της δικής του
πατρίδας. Το 1924 διορίζεται καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο διδασκαλείο
Μέσης εκπαίδευσης και ταυτόχρονα καθηγητής στην Παιδαγωγική Ακαδημία. Τα έργα
του εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες: ποιητικά, πεζογραφικά, κριτικά. Είναι
μεγάλος λυρικός και σατιρικός ποιητής, δυνατός και εύστοχος πεζογράφος,
διεισδυτικός κριτικός. Μέσα από αυτά οριοθετείται ένας νέος κόσμος, ο κόσμος
της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας. Σημαντικότερά του έργα: "Το φως που
καίει", "Σκλάβοι πολιορκημένοι", Ή αληθινή απολογία του Σωκράτη",
Ή μάνα του Χριστού". Ο Κώστας Βάρναλης κατέχει σημαντική θέση ανάμεσα
στους κλασσικούς του νεοελληνικού λόγου και πολύ εύστοχα ο Γ. Βαλέτας
χαρακτηρίζει το Βάρναλη «ραψωδό της αισιοδοξίας, της πίστης στον άνθρωπο και
στις Λαογέννητες δυνάμεις σε πανανθρώπινη κλίμακα».
Αντώνιος
Κομιζόπουλος:
ήταν
Έλληνας έμπορος και το 4ο μέλος στην ιεραρχία της Φιλικής Εταιρίας. Καταγόταν από την Φιλιππούπολη. Τρία χρόνια
αργότερα, με πρωτοβουλία του Νικολάου Σκουφά, έγινε μέλος της Αόρατης
Αρχής και υπέγραφε με τα γράμματα Α.Ε. Μύησε πολλά σημαντικά πρόσωπα στη
Φιλική Εταιρία μεταξύ των οποίων τον Χριστόφορο Περραιβό και αφιέρωσε μεγάλο
μέρος της περιουσίας του για τον αγώνα. Ο Εμμανουήλ Ξάνθος διέσωσε αρκετές
επιστολές του Κομιζοπούλου τόσο προς τον ίδιο όσο και προς άλλους Φιλικούς. Το
μεγαλοπρεπές σπίτι του στην Φιλιππούπολη λειτουργεί σήμερα ως Εθνολογικό
Μουσείο.
Γρηγόριος
Μαρασλής: ο πανελληνίως γνωστός ευεργέτης για
τα έργα φιλανθρωπίας και πνευματικής προόδου που χάρισε στο έθνος, γεννήθηκε το
1831 στην Οδησσό, από πατέρα Φιλιππουπολίτη (κατ’ άλλους από τα Μαράσια Έβρου)
και μητέρα Κωνσταντινουπολίτισσα. Δήμαρχος Οδησσού. από το 1878 μέχρι και το 1894. Κατά τη διάρκεια της δημαρχιακής θητείας του ο
Μαρασλής κατόρθωσε να μεταβάλει την Οδησσό σε σύγχρονη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Βοήθησε αποφασιστικά με τις
πλούσιες συνδρομές του στην ίδρυση πολυάριθμων εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών
ιδρυμάτων όπως: Μαράσλειος Σχολή Φιλιππούπολης και Φαναριού, Μαράσλειο
Διδασκαλείο Αθήνας (η σημερινή Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία, στην πλαγιά του
Λυκαβητού), εμπορική Ακαδημία (επί της λεωφόρου Κηφισίας) και τέλος η
"Μαράσλειος Βιβλιοθήκη" που είναι μια σειρά από εκλεκτά και
επιστημονικά βιβλία. Το έργο του υπήρξε τεράστιο και δίκαια κατατάσσεται στους
μεγάλους ευεργέτες του Έθνους.
Γεώργιος
Ζαρίφης: γεννήθηκε το 1806 στο Μέγα ρεύμα της
Κωνσταντινούπολης από πατέρα έμπορο. Ο Ζαρίφης πίστευε ιδιαίτερα στην
πολιτιστική ακτινοβολία του υπόδουλου ελληνισμού, γι αυτό η μεγάλη του αγάπη
και ο κύριος στόχος των ευεργεσιών του ήταν η Παιδεία. Βοήθησε λοιπόν να
ιδρυθεί στο Φανάρι η Μεγάλη του Γένους Σχολή, για να αποτελέσει τη διάδοχο του
περίφημου Βυζαντινού Πανεπιστημίου, του Πανδιδακτηρίου. Δικά του έργα ήταν επίσης
τα νηπιαγωγεία της Προύσας και των Θεραπειών. Και το μεγάλο του έργο, τέλος,
ήταν τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία της Φιλιππούπολης (1876), που αποτέλεσαν το φάρο
της ελληνικής παιδείας στη βόρεια Θράκη.
Κων/νος
Κουρτίδης: γεννήθηκε το 1870 στην Αδριανούπολη
και υπήρξε δάσκαλος, ιατρός, πολιτευτής και ιστοριογράφος της Θράκης. Τίμιος
και σεμνός επιβάλλονταν με την ηθική του αξία. Ως φιλόλογος και γιατρός
εργάστηκε στο Σουφλί. Πολιτεύτηκε με το κόμμα των Φιλελευθέρων και εξελέγη
Βουλευτής, ενώ διετέλεσε και Υπουργός Θράκης. Έγραφε ιστορία της Θράκης και
ιστορικές και λαογραφικές μελέτες της Ανδριανούπολης και της Θράκης. Πέθανε το
1944 στην Αθήνα, αφού αφιέρωσε όλη του τη ζωή στη μελέτη και καταγραφή του
Θρακικού Ελληνισμού.
Σαράντης Αρχιγένης: γεννήθηκε το
1808 στη γραφική κωμόπολη των Επιβατών της Προποντίδος (Ανατ. Θράκη). Φοίτησε
στη μεγάλη του Γένους Σχολή και στη συνέχεια στο Παρίσι όπου σπούδασε γιατρός,
αναγορευόμενος διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής των Παρισίων. Όταν επέστρεψε στην
Κωνσταντινούπολη, διορίστηκε καθηγητής Παθολογίας και Χειρουργικής στο
Πανεπιστήμιο. Ο Σαράντης Αρχιγένης, παράδειγμα φιλανθρωπίας, γενναιοδωρίας,
επιστήμης και φιλοπατρίας, μπόρεσε να αφήσει αθάνατο το όνομα του, ιδρύοντας
στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τους Επιβάτες, το "Αρχιγένειον Παρθεναγωγείον"
(1857) στο οποίο νέες σπούδαζαν δασκάλες και διέδιδαν τα ελληνικά γράμματα σ'
όλη τη Θράκη, αλλά και στη Μ. Ασία, στον Πόντο, στα νησιά του Αιγαίου μέχρι και
την Αίγυπτο. Το 1867 ίδρυσε, προς τιμήν της αγαπημένης του συζύγου, το "Ελένειον
εκπαιδευτήριον" στο οποίο νέοι σπούδαζαν δάσκαλοι και στη συνέχεια το 1873
το "Αρχιγένειον Νηπιαγωγείον" και το "Αρχιγένειον
Ορφανοτροφείον" στα οποία διατρέφονταν και σπούδαζαν παιδιά ορφανά. Ο
Σαράντης Αρχιγένης με τη ζωή και το έργο του θεωρείται ένας από τους μεγάλους
ευεργέτες του Έθνους.
Ιωάννης Φιλήμων: Αγωνιστής του 1821,
δημοσιογράφος και εκδότης εφημερίδων. Ιστορικός της Ελληνικής Επανάστασης
και της Φιλικής Εταιρείας.
Στην έκρηξη
της Επανάστασης μετά από πολλές περιπέτειες ήρθε στην Πελοπόννησο όπου
διετέλεσε γραμματέας. Επί μακρόν εξέδιδε την εφημερίδα «Αιών»,
όργανο του Ρωσικού τότε κόμματος.
Έργα :
Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας(1834), Δοκίμιον ιστορικόν
περί της ελληνικής Επανάστασης(1859-1861) , το οποίο παρέμεινε ατελές.
Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου: Γεννήθηκε το 1884 στις Σαράντα
Εκκλησίες της Ανατ. Θράκης. Τις πρώτες του σπουδές τις έκανε στη Φιλιππούπολη
και στη συνέχεια σπούδασε ως υπότροφος στο πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ
παρακολουθούσε μαθήματα από εξέχοντες καθηγητές στο Παρίσι. Υπηρέτησε ως
καθηγητής επί 42 χρόνια. Έγγραψε Θρακικές ηθογραφίες, Αθηναϊκές ηθογραφίες και
θαλασσινά διηγήματα. Ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες
στη νεοελληνική διαλεκτολογία με το γλωσσικό υλικό των θρακικών ιδιωμάτων. Επίσης
πολύτιμες υπηρεσίες πρόσφερε στη νεοελληνική λαογραφία με σειρά λαογραφικών
κειμένων, εθίμων, παραδόσεων, τραγουδιών και παραμυθιών που δημοσίευσε στο
βιβλίο του "το Θρακικό παραμύθι". Πολλά του οφείλει επίσης ο κλάδος
της λαϊκής μουσικής με τις πλούσιες συλλογές λαϊκών τραγουδιών της Θράκης, των
οποίων τις μελωδίες μελέτησε συγκριτικά με τη Βυζαντινή μουσική,
καταδεικνύοντας τη συγγένεια τους. Σημαντική θέση, επιπλέον, κατέχουν οι
μελέτες του εθνικού και πατριωτικού περιεχομένου για την προσφορά των θρακών
στη Φιλική Εταιρεία και στους απελευθερωτικούς αγώνες από το 1821-1922.
Το 1934 μαζί
με άλλους επίλεκτους Θρακιώτες ίδρυσε το "Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού
Θησαυρού" και το 1937 την «Εταιρεία Θρακικών Μελετών». Για τον Πολύδωρο
Παπαχριστοδούλου ο Ν. Ανδριώτης, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε
ομιλία προς τιμή του, στις 18-11-1962 λέει: "Αναρωτιέμαι τι περισσότερο
μπορεί να επιτελέσει ένας άνθρωπος στη ζωή του, για να του αναγνωρίσουμε ότι
πλήρωσε ακέραιο το χρέος του προς τη μικρή και μεγάλη του πατρίδα και ως
επιστήμονας και ως άνθρωπος"
Δόμνα
Βισβίζη:
Γεννήθηκε
στον Αίνο της Θράκης το 1783. Παντρεύτηκε τον Αντώνιο (Χατζη-Αντώνη) Βισβίζη,
πλούσιο πλοίαρχο και εφοπλιστή από την Αίνο. Ο καπετάν Βισβίζης, γενναίος και
ενθουσιώδης πατριώτης, μυήθηκε νωρίς στη Φιλική Εταιρία και προσέφερε πολλά
χρήματα για την Επανάσταση. Συμμετείχε σε αρκετές ναυμαχίες μαζί με τη Δόμνα
και τα πέντε παιδιά τους. Το πλοίο τους ήταν η «Καλομοίρα», με 140 άντρες και
16 κανόνια.
Η Δόμνα
εγκατέλειψε περιουσία, γονείς, φίλους και συγγενείς στην Αίνο για δυο πολύ
μεγάλες αγάπες: της, αυτή της ελευθερίας και αυτή του άνδρα της. Δίκαια
χαρακτηρίστηκε η Μπουμπουλίνα της Θράκης.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος, ο Άγιος των Θρακών, κατά κόσμον Κωνσταντίνος Σερμπετζόγλου, γεννήθηκε το
1775 στην Αδριανούπολη (Ανατ. Θράκης). Το 1803 χειροτονείται Δεσπότης στο
Ικόνιο και λίγο αργότερα τοποθετείται στο Μητροπολιτικό Θρόνο Αδριανουπόλεως,
ενώ το 1813 αναλαμβάνει το Ύψιστο αξίωμα και εκλέγεται Οικουμενικός Πατριάρχης.
Τα θρησκευτικά του καθήκοντα συνδυάζονται από την αρχή με το πνευματικό του
έργο, ενώ η ακτινοβολούσα από αρετές προσωπικότητα του, οι αγαθοεργίες και η
δράση του τον κάνουν σεβαστό και αγαπητό σε όλους. Όταν φουντώνει η ιδέα της
Ελευθερίας και αρχίζουν τα σχέδια για τον ξεσηκωμό, διευθύνει την εθνική
αφύπνιση με φρόνηση, για να μην τους υποψιαστούν οι Τούρκοι. Την Κυριακή του
Θωμά του 1821, ο Κύριλλος συλλαμβάνεται, οδηγείται στην Μητρόπολη Αδριανούπολης
και απαγχονίζεται. Το πτώμα του έμεινε κρεμασμένο επί 3 ημέρες και μετά ρίχτηκε
στον Έβρο ποταμό, μαζί με άλλους 32. Το περισυνέλεξε με κίνδυνο της ζωής του
και το έθαψε στο σπίτι του ο Χ. Αργυρίου και το 1829 τα ιερά οστά του Κύριλλου
μεταφέρονται στο Μητροπολιτικό Ναό Αδριανούπολης Με την πτώση της Αδριανούπολης
στους Τούρκους (1922) τα ιερά κειμήλια και τα οστά του Πατριάρχου μεταφέρθηκαν
στην Αθήνα και πολλά από αυτά βρίσκονται στο μουσείο Μπενάκη και στο Βυζαντινό.
Το 1933, με ενέργειες της η Π.Ο.Θ.Σ., ο Πατριάρχης Κύριλλος ο Στ' ανακηρύχθηκε
ΑΓΙΟΣ και η μνήμη του τιμάται στις 18 Απριλίου.
Γεώργιος Βιζυηνός: Γεννήθηκε το 1849 στη Βιζύη ή Βυζώ της Ανατολικής Θράκης. Φοίτησε στην
Κωνσταντινούπολη και συνέχισε τις σπουδές του στη Γερμανία και στο Παρίσι.
Είναι ο πρώτος Έλληνας ο οποίος σπούδασε συστηματικά αισθητική, νεώτερη
Ψυχολογία και Φιλοσοφία στην οποία μάλιστα έκανε και διατριβή. Εγραψε αρχικά
ποιήματα: "Κόδρος" - για το οποίο βραβεύεται, "Βοσπορίδες
Αύραι" και "Ατθίδες Αύραι". Στη συνέχεια στράφηκε προς τη
διηγηματογραφία, με θέματα από τα παιδικά του χρόνια, γράφοντας διηγήματα
ηθογραφικού περιεχομένου. Μερικά από αυτά είναι: "Το αμάρτημα της μητρός
μου", "Ποίος ήταν ο φονεύς του αδελφού μου", "Το μόνον της
ζωής του ταξίδιον", "Γιατί η μηλιά δεν έγινε μηλέα". Η αγάπη του
για το παιδί και ο σκοπός του να μορφώσει πατριδογνωστικά και ηθικο-θρησκευτικά
προβάλλει έντονα από όλα του τα έργα. Ήταν πραγματικός και συνειδητός έλληνας
πατριώτης. Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πνευματικού ανθρώπου, ο οποίος
ήταν με φανατισμό προσκολλημένος στην Ιδέα και στον Ιερό χώρο της Πατρίδας.
"Ο Γ. Βιζυηνός είναι πραγματικός εθνικός ποιητής, γιατί ανταποκρίνεται στο
βαθύτερο αίσθημα του δημοτικισμού, το αίτημα να εκφραστεί το έθνος με τη
γνήσια, την ατόφια μορφή του, χωρίς φτιασίδια και μιμήσεις" (Σπύρος
Μελάς).
Μενέλαος Λουντέμης: Γεννήθηκε το 1906 ή
κατ' άλλους το 1912 στο χωριό Αγία Κυριακή της Αν. Θράκης, κοντά στην
Κωνσταντινούπολη και το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Μπαλάσογλου ή
Βαλασιάδης. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, η οικογένειά του περιπλανήθηκε
αρκετά, μέχρι να εγκατασταθεί το 1923 στο χωριό Εξαπλάτανος της περιοχής
Αριδαίας της Έδεσσας. Πολιτικός πρόσφυγας στην Ρουμανία μετά τον Εμφύλιο.
Πολυγραφότατος
και πολυδιαβασμένος λογοτέχνης, από τους σημαντικότερους, ο επονομαζόμενος και
Μαξίμ Γκόργκι της Ελλάδας. Η «πένα» του έχει αμεσότητα, λυρισμό, δύναμη και
ρεαλισμό. Έργα του, όπως τα μυθιστορήματα «Συννεφιάζει», «Οι κερασιές θα
ανθίσουν φέτος», «Οδός αβύσσου αριθμός μηδέν» και το μπεστ-σέλερ «Ένα παιδί
μετράει τ' άστρα» διαβάστηκαν πολύ από τη νεολαία τις δεκαετίες του '50, του
'60 και του '70…
Αρχιεπίσκοπος Αθηνών
Χρύσανθος
(κατά
κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης): Γεννήθηκε στη Γρατινή Ροδόπης, 1881 – Αθήνα, 28
Σεπτεμβρίου 1949) ήταν Έλληνας θεολόγος και ακαδημαϊκός (1940) και μία από τις
μεγάλες μορφές της Ορθοδόξου Εκκλησίας των νεοτέρων χρόνων, Μητροπολίτης
Τραπεζούντας (1913-1938) και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών(1938-1940).
Όταν η Ελλάδα έπεσε στα χέρια του Άξονα το 1941, ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος
αρνήθηκε να ορκίσει την δωσίλογη κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου λέγοντας
χαρακτηριστικά: «Δεν μπορώ να ορκίσω Κυβέρνηση προβληθείσα από τον εχθρό, εμείς
γνωρίζουμε ότι τις Κυβερνήσεις τις ορίζει ο λαός ή ο Βασιλεύς.» Για την στάση
του αυτή, στις 2 Ιουνίου του 1941, με Συντακτική Πράξη της κατοχικής κυβέρνησης,
καθαιρέθηκε από το αξίωμά του. Κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, τάχθηκε
υπέρ της «δυναμικής αντιμετώπισης» των κομμουνιστών, όπως άλλωστε και οι
διάδοχοί του στην ηγεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος [3]. Πέθανε το 1949.
Κωνσταντίνος Ξενοκράτης:
Θρακιώτης
αγωνιστής του 1821, ιερολοχίτης και μεγάλος εθνικός ευεργέτης. Γεννήθηκε το
1803 στο Σαμμάκοβο της περιφέρειας των Σαράντα Εκκλησιών της Ανατολικής
Θράκης. Καταγόμενος από φτωχή οικογένεια, μετανάστευσε, μαζί με τα αδέρφια του
Θεόδωρο, Πασχάλη και Αθανάσιο, στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας. Εκεί ασχολήθηκαν
με το εμπόριο και δημιούργησαν τεράστια περιουσία.
Ο Κωνσταντίνος και ο Πασχάλης μόλις κηρύχτηκε το 1821 η
Ελληνική Επανάσταση κατατάχτηκαν στον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και
πολέμησαν με μεγάλη γενναιότητα στο Δραγατσάνι και το Σκουλένι, όπου σκοτώθηκε
ο Πασχάλης. Ο Κωνσταντίνος ήταν από τους λίγους που σώθηκαν και επέζησαν. Στο
Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών, στην Παλιά Βουλή, εκτίθενται η
φωτογραφία του Κωνσταντίνου Ξενοκράτη, τα δύο πιστόλια του με τη χρυσή σκανδάλη
και λαβή, η μαχαιρά του, η σφραγίδα του και η μαυρόχρωμη στολή του ιερολοχίτη.
Αυτά είναι τα μόνα που διασώζονται σήμερα από τον Ιερό Λόχο του Υψηλάντη.
Μετά το τέλος της
Επανάστασης οι αδερφοί Ξενοκράται διέθεσαν ολόκληρη σχεδόν την τεράστια
περιουσία τους για την ανέγερση ναών, την ίδρυση εκπαιδευτηρίων, νοσοκομείων
και άλλων πνευματικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Πρόσφεραν σημαντικό μέρος
της δαπάνης για την ανέγερση της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και αντιμετώπισαν
τη δαπάνη ίδρυσης και λειτουργίας του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου
Κωνσταντινουπόλεως και της Αδελφότητας Ξηροκρήνης. Έργο εξολοκλήρου δικό τους
ήταν το «Ξενοκράτειον Νοσοκομείον» του Βουκουρεστίου, το οποίο λειτούργησε
μέχρι το 1921, καθώς και το «Ξενοκράτειον Παρθεναγωγείον» στο Μεσολόγγι, το
οποίο ανήγειραν εκεί σε ένδειξη του μεγάλου σεβασμού τους προς την ιερή αυτή
πόλη της Ελλάδας.
Ο Κωνσταντίνος
Ξενοκράτης κάθε χρόνο την 25η Μαρτίου φορούσε με υπερηφάνεια τη στολή του
ιερολοχίτη, η οποία, μετά το θάνατο του το 1876 προσφέρθηκε από την οικογένειά
του στο Έθνος.
Ευγένιος
Ευγενίδης
(1882-1954)
ήταν Έλληνας εφοπλιστής και μεγάλος Ευεργέτης από τη Θράκη. Γεννήθηκε στο Διδυμότειχο του Έβρου το 1882 και πέθανε το 1954 στο Μοντρέ στην Ελβετία. Μετά το πέρας των σπουδών του στη Ροβέρτειο Σχολή στη
Κωνσταντινούπολη, άρχισε να επιδίδεται σε ναυτιλιακές εργασίες. Ο Ευγένιος
Ευγενίδης στην αρχή διεύθυνε την σουηδική εταιρεία "Χομ Λάιν",
φθάνοντας κατά την τελευταία δεκαετία του βίου του να έχει αναπτύξει και να
διευθύνει όλες τις σουηδικές ναυτιλιακές γραμμές στη Μεσόγειο αναλαμβάνοντας πλέον
και ο ίδιος πλοιοκτήτης. Τον Δεκέμβριο του 1953 υπέγραψε σύμβαση με το ελληνικό Δημόσιο με την οποία
διέθεσε το υπερωκεάνειο "Ατλάντικ"
στη γραμμή Πειραιά-Νέα Υόρκη που προς τιμή της
Βασίλισσας μετονομάσθηκε σε "Βασίλισσα Φρειδερίκη". Επίσης τότε
εγκαινίασε νέα τακτική ναυτιλιακή γραμμή Πειραιά-Νότια Αμερική με πρώτο πλοίο το φορτηγό "Αθήναι".
Πριν το θάνατό του προσφέρει οικονομικά και σε επαφή με πολλούς
σημαντικούς επιστήμονες της εποχής δημιούργησε ένα απόλυτα πρωτοποριακό
πνευματικό ίδρυμα, το γνωστό Ευγενίδειο Ιδρυμα με την μεγάλη προσφορά στην
σπουδάζουσα νεολαία (όπως τα γνωστά σε όλους βυσσινί με πλαστικό εξώφυλλο
τεχνικά βιβλία που σπούδασαν γενιές και γενιές Ελλήνων σπουδαστών).
Αντώνιος
Λεονταρίδης
(1840-1912)
ήταν Έλληνας τραπεζίτης και ευεργέτης.
Ο Αντώνιος Λεονταρίδης γεννήθηκε στην
Μαρώνεια, το 1840.Κατά σύσταση του Ίωνα Δραγούμη, ο εύπορος Αντώνης Λεονταρίδης
αγόραζε γη και ότι άλλο, με προοπτική να περιέρχονται τελικά οι περιουσίες
Τούρκων ή και άλλων μειονοτήτων στα χέρια των Ελλήνων. Το 1907, ο Λεονταρίδης,
συντάσσει συμβόλαιο δωρεάς με πληρεξούσιο τον υποπρόξενο της Ρωσίας, Αλέξανδρο
Κρήτη, Έλληνα υπήκοο, προς το Ελληνικό δημόσιο όπου περιέγραφε λεπτομερώς και
αναλυτικά το ποσόν. Η δωρεά αυτή ήταν έμμεση προσφορά προς το Ελληνικό
Δημόσιο, για ευνόητους λόγους, και τα χρήματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν από τον
Ελεύθεριο Βενιζέλο για την αγορά πλοίων προς ενίσχυση του ελληνικού στόλου.
Πολλές δωρεές και κληροδοτήματα που άφησε ο
Λεονταριδης, έγιναν γνωστά μέσα από τα Μνημόσυνα του Μητροπολίτη
Αλεξανδρούπολης Γερβασίου. Εκτός από 1000 χρυσές τούρκικες λίρες, που
χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση της Ανωτέρας Αστικής Σχολής Αρρένων, πρόσφερε
ομόλογα και κληροδότησε ενοίκια, και 2000 τούρκικες λίρες για τη συντήρηση της
Λεονταριδείου Σχολής. Τέλος κληροδότησε ποσά για προικοδότηση φτωχών κοριτσιών,
για ενίσχυση των εκπαιδευτηρίων της γενέτειρας του Μαρώνειας και συνέταξε
συμπληρωματική δωρεά(1908) με σκοπό την υποστήριξη του Ελληνισμού της Θράκης.
Για αυτό το λόγο, το 1912, δόθηκε στον
Λεονταρίδη και ο χρυσός σταυρός του Τάγματος του Σωτήρος από το Ελληνικό
Υπουργείο Εξωτερικών. Το Φεβρουάριο του 1912, συνέταξε, λίγο πριν πεθάνει τη Μυστική
διαθήκη.
Ο Κωνσταντίνος
Καραθεοδωρή –όπως1955επικράτησε να λέγεται-- αποτελεί έναν αξιόλογο εκπρόσωπο,
μέσω της έρευνάς του, του μαθηματικού πνεύματος του 20ού αιώνα που
χαρακτηρίζεται από μια στροφή στην κλασική εντέλεια των αρχαίων ελλήνων
μαθηματικών. Εκτός από το πλήθος των πρωτότυπων επιστημονικών εργασιών που
δημοσιεύει, πλουτίζει τη διεθνή μαθηματική βιβλιογραφία με σειρά συγγραμμάτων
Τα συγγράμματά του αποτελούν, από την εποχή του μέχρι τώρα, πηγή πληροφόρησης
για τους μαθηματικούς... «Λογισμός των μεταβολών και μερικές διαφορικές
εξισώσεις πρώτης τάξης»... Οι αρχαιολογικές του μελέτες αναφέρονται σε
κατασκευές της Αρχαίας Ελλάδας και της Αρχαίας Αιγύπτου, ειδικότερα σε ναούς,
πυραμίδες ή αρδευτικά έργα... Έγραψε 232 περίπου εργασίες, από τις οποίες
δημοσιεύθηκαν οι 165. Όλες σχεδόν οι εργασίες του, όμως, αποτελούν θεμελιώδεις
έρευνες εξαιρετικής έμπνευσης που τον αναδεικνύουν ως έναν από τους λίγους στην
παγκόσμια επιστήμη. Έναν ρυμοτόμο της μαθηματικής διανόησης. Από το 1927, είναι
μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ στη συνέχεια ανακηρύσσεται μέλος των Ακαδημιών
του Βερολίνου, του Γκέτινμπενγκ, του Μονάχου, της Μπολόνια και των Λιγκών της
Ρώμης Ταυτόχρονα όμως ο Καραθεοδωρή είναι εξαίρετος φυσικός. Ανάμεσα στις
εργασίες του στη φυσική βρίσκουμε και την : «Εργασία στην Ειδική Σχετικότητα. Η
ακαδημαϊκή του καριέρα περιλαμβάνει έδρες διδασκαλίας μαθηματικών στα γερμανικά
πανεπιστήμια της Βόννης, του Ανοβέρου, του Μπρεσλάου, του Γκέτιγκεν, του
Βερολίνου και του Μονάχου. Αναδεικνύεται έτσι σε κορυφαίο μαθηματικό παγκόσμιου
επιπέδου. Το 1920, αναλαμβάνει κατ΄ εντολή του Ελευθέριου Βενιζέλου να
οργανώσει το υπό ίδρυση Πανεπιστήμιο της Ιωνίας στη Σμύρνη, των Αθηνών και της
Θεσσαλονίκης. Κατορθώνει να διασώσει τη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της
Σμύρνης και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, μεταφέροντας τους τόμους
της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το διάστημα 1922-1924 είναι καθηγητής μαθηματικών
και μηχανικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Πρέπει να σημειωθεί η
στενή επιστημονική συνεργασία και αλληλοεκτίμηση μεταξύ του Κωνσταντίνου
Καραθεοδωρή και του Αϊνστάιν. Ο Αϊνστάιν τον θεωρεί δάσκαλό του. Δεν έχει
σημασία ότι ο Καραθεοδωρή δεν είναι τόσο γνωστός στο ευρύ κοινό όσο ο Αϊνστάιν.
«Κύριοι, ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δυο πράγματα,
κανείς σας όμως δεν θέλησε να μάθει ποιος ήταν ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε
και μου άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη μαθηματική επιστήμη, σκέψη και
έρευνα. Και για να μην σας κουράσω, σας το λέω έτσι απλά, χωρίς λεπτομέρειες,
ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Έλληνας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή,
στον οποίο, εγώ προσωπικά, αλλά και η μαθηματική επιστήμη, η φυσική, η σοφία
του αιώνα μας, χρωστάμε τα πάντα» - Aλμπερτ Αϊνστάιν στην τελευταία
συνέντευξη τύπου που παρεχώρησε το 1955.
Τσούντας
Χρήστος: Γεννήθηκε στη
Στενήμαχο το 1857. Φοίτησε στα σχολεία της Φιλιππούπολης και ολοκλήρωσε
τις γυμνασιακές του σπουδές στην Αθήνα. Σπούδασε στη Γερμανία και δίδαξε
στην Φιλιππούπολη.
Με τις πρώτες εργασίες
σχετικά με τα ευρήματα της Αθηναϊκής Ακρόπολης και άλλων μνημείων επιβλήθηκε
στους διεθνείς αρχαιολογικούς κύκλους ενώ υπήρξε ο μεγάλος και συστηματικός
ανασκαφέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Το 1833 διορίζεται
Έφορος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας επί 21 συναπτά έτη. Εγκαινίασε το
ερευνητικό –ανασκαφικό έργο το 1884 εποπτεύοντας τις αρχαιολογικές έρευνες στο
βυθό του στενού της Σαλαμίνας. Κατά τη διάρκεια της
εφορείας του έκανε πολλές ανασκαφές σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος. Το
1886 πραγματοποίησε ανασκαφή των νεκροταφείων της Ερέτριας που απέδωσε
λαμπρά κτερίσματα. Τον ίδιο χρόνο αρχίζει ανασκαφές στις Μυκήνες ενώ παράλληλα
πραγματοποιεί ανασκαφές στην Τανάγρα (1887) , στην Λακωνία (1889-1891) όπου στο
θολωτό τάφο του Βαφειού βρήκε δύο κύπελλα με έκτυπες παραστάσεις,
αριστουργηματικά δείγματα της μυκηναϊκής χρυσοχοΐας που βρίσκονται στο Εθνικό
Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
Ο Τσούντας ασχολήθηκε
ιδιαίτερα με τη μελέτη του Κυκλαδικού πολιτισμού ταξιδεύοντας συχνά με τις
δυσχερέστατες συνθήκες της εποχής στη Αμοργό, τη Σύρο, στην Πάρο,
την Αντίπαρο, ερευνώντας συνοικισμούς και τάφους και ανακαλύπτοντας
σπουδαία έργα τέχνης. Το 1899 ανέσκαψε στη Μαρμαριανή της Λάρισας
πέντε θολωτούς μυκηναϊκούς τάφους και το 1900 προμυκηναϊκούς στο Βόλο. Τον
επόμενο χρόνο άρχισε την ανασκαφή του προϊστορικού Σέσκλου. Το 1903
συνεχίζει και συμπληρώνει τις έρευνες του Βαλέριου Στάη (1901) στη νεολιθική
ακρόπολη του Διμηνίου. Το 1901διορίστηκε καθηγητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο
Αθηνών , όπου διδάσκει το μάθημα της αρχαίας τέχνης ενώ το 1927 δίδαξε
για λίγους μήνες και στο νεοσύστατο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Υπήρξε
από τα ιδρυτικά (1926) μέλη της Ακαδημίας Αθηνών και διετέλεσε σύμβουλος
(1896-1909/1918-1920)και γραμματέας (1909-1911) της Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Έγραψε βιβλία και δημοσίευσε πολλές εργασίες του σε περιοδικά.
Έργα : (1928) Ιστορία
της αρχαίας Ελληνικής Τέχνης, Μυκήναι και Μυκηναϊκός Πολιτισμός,
Κυκλαδικά, Αι προϊστορικαί ακροπόλεις του Διμηνίου και του Σέσκλου,
Η Ακρόπολις των Αθηνών.
Μάνος
Χατζηδάκης: Η μεγαλύτερη μουσική
ιδιοφυΐα της Ελλάδας, ο Μάνος Χατζιδάκις, γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου του 1925
στην Ξάνθη, «τη διατηρητέα κι όχι την άλλη, τη φριχτή, που χτίστηκε
μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες», όπως έλεγε και ο
ίδιος.
Ήταν γιος του
δικηγόρου Γεωργίου Χατζιδάκι και της Αλίκης Αρβανιτίδου από την Αδριανούπολη.
Μετά τον χωρισμό των γονιών του, το 1932, ο Μάνος Χατζιδάκις με τη μητέρα του
και την αδελφή του εγκαθίστανται οριστικά στην Αθήνα.
Μέλπω Μερλιέ: γεννήθηκε στην Ξάνθη το
1890. Λόγια και μουσικός, το γένος Λογοθέτη, σύζυγος του διευθυντή του Γαλλικού
Ινστιτούτου Οκτάβιου Μερλιέ Σε συνεργασία με τον καθηγητή Περνό και άλλων
Ελλήνων διανοούμενων κατάρτισε από το 1929 έως το 1931 συλλογή με 220 φωτοαντιγραφικούς
δίσκους με 660 λαϊκά τραγούδια. Το 1930 δημιούργησε το Μουσικό και Λαογραφικό
Αρχείο και το 1933 ίδρυσε το «Αρχείο Μικρασιατικής Λαογραφίας». Έργα της: Η
Μουσική Λαογραφία στην Ελλάδα, Το Αρχείο της Μικρασιατικής Λαογραφίας
(1948).
Σοφία
Βέμπο:
Η
Έφη Μπέμπο, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε το 1910 στην Καλλίπολη
της Ανατολικής Θράκης. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, η οικογένειά της
εγκαταστάθηκε στην Τσαριτσάνη του νομού Λάρισας και κατόπιν στο Βόλο, όπου οι
γονείς της εργάστηκαν ως καπνεργάτες.
Ξεκίνησε την
καλλιτεχνική της πορεία τυχαία το 1930, τραγουδώντας σ' ένα ζαχαροπλαστείο της
Θεσσαλονίκης για να συνεισφέρει οικονομικά στο σπίτι της. Τρία χρόνια αργότερα
κατέβηκε στην Αθήνα, όπου προσελήφθη από τον θεατρικό επιχειρηματία Φώτη
Σαμαρτζή στο «Κεντρικόν», προκειμένου να συμμετάσχει στην επιθεώρηση «Παπαγάλος
1933». Την ίδια περίοδο υπέγραψε και το πρώτο της συμβόλαιο στη δισκογραφική
εταιρία Columbia, ερμηνεύοντας ερωτικά τραγούδια της εποχής και λόγω της
ιδιαίτερης μπάσας φωνής της η καταξίωση δεν άργησε να έρθει.
Με την κήρυξη του
πολέμου το 1940 ανέλαβε την εμψύχωση των ελλήνων στρατιωτών στο μέτωπο με
πατριωτικά και σατυρικά τραγούδια, ενώ πρωταγωνίστησε σε επιθεωρήσεις που
προσάρμοζαν το θέμα τους στην πολεμική επικαιρότητα. Όταν τα ναζιστικά
στρατεύματα εισήλθαν στην Αθήνα φυγαδεύτηκε στη Μέση Ανατολή, όπου συνέχιζε να
τραγουδά για τα εκεί ελληνικά και συμμαχικά στρατεύματα. Έγινε σύμβολο του
έθνους, ταύτισε το όνομά της με το αλβανικό έπος και χαρακτηρίστηκε
«Τραγουδίστρια της Νίκης».
Βασίλης
Λογοθετίδης:
Δημοφιλής
ηθοποιός του ελληνικού θεάτρου και του κινηματογράφου. Ερμήνευσε εκατοντάδες
ρόλους του διεθνούς και ελληνικού ρεπερτορίου και έπαιξε σε 106 ταινίες.
Γεννήθηκε το 1898 στο Μυριόφυτο της Ανατολικής Θράκης και έζησε τα νεανικά του
χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. Ως κωμικός, ο
Λογοθετίδης έπλασε τον θεατρικό χαρακτήρα του έλληνα αυτοδημιούργητου
μικροαστού, σε μια εποχή, όπως η μεταπολεμική, ραγδαίας και βίαιης
αστικοποίησης του νεοέλληνα αγρότη. Αντιφατικός, συναισθηματικός,
μικροτύραννος, άπληστος, αφοπλιστικός, μικροαπατεώνας και ταυτόχρονα
καταφερτζής και γενναιόδωρος.
Οι περισσότερες από
τις θεατρικές επιτυχίες του μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη κι έτσι διασώθηκε το
απόλυτα προσωπικό υποκριτικό του ύφος. Κορυφαία του στιγμή θεωρείται ο ρόλος
του στο κωμικό δράμα του Γιώργου Τζαβέλα «Η Κάλπικη Λίρα» (1955), που
διακρίθηκε διεθνώς και είναι μία από τις καλύτερες ταινίες του ελληνικού
κινηματογράφου.
Τα σοβαρά προβλήματα
υγείας δεν του επέτρεψαν να πρωταγωνιστήσει στην κωμωδία «Ο Ηλίας του 16ου»,
ρόλο τον οποίο πήρε τελικά ο Κώστας Χατζηχρήστος. Πέθανε στην Αθήνα στις 20
Φεβρουαρίου του 1960.
Χρόνης Αηδονίδης: Γεννήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1928, στην Καρωτή, ένα
χωριό κοντά στο Διδυμότειχο. Γιος του ιερέα Χρήστου και της Χρυσάνθης Αηδονίδη,
είναι o δεύτερος από τα πέντε αδέλφια του. Στο χωριό του, στην Καρωτή, περνά τα
παιδικά και εφηβικά του χρόνια κι εκεί είναι που μαθαίνει τα πρώτα του
τραγούδια και μυείται στον κόσμο της παραδοσιακής μουσικής, πρώτα από τη μητέρα
του, που γνώριζε τα περισσότερα τραγούδια της Θράκης κι έπειτα απ’ τους
περιπλανώδιους μουσικούς που έπαιζαν στα πανηγύρια του χωριού του.
Μαθητής ακόμα,
διδάσκεται βυζαντινή μουσική, από τον πατέρα του και μετά από τον δάσκαλο
Μιχάλη Κεφαλοκόπτη.
Ο Χρόνης Αηδονίδης
έχει αφήσει το δικό του στίγμα στο χώρο της παραδοσιακής μουσικής. Οι σπάνιες
ερμηνευτικές του ικανότητες, οι ιδιαίτεροι λαρυγγισμοί της βελούδινης φωνής
του, το δημιουργικό του πνεύμα που τον οδήγησε να συνθέσει ξεχωριστές μελωδίες,
είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά που τον κάνουν να ξεχωρίζει και να θεωρείται
σήμερα ως ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της παραδοσιακής μας μουσικής και ως ο
άνθρωπος που κατόρθωσε να απομακρύνει το παραδοσιακό τραγούδι από τα καταγώγια,
όπου κάποτε το κατέτασσαν και να το οδηγήσει στο Ηρώδειο και στο Μέγαρο
Μουσικής.
Και
άλλες προσωπικότητες της Θράκης όχι ελάσσονος σημασίας από τους παραπάνω:
Απόστολος Δοξιάδης:
Από την Στενήμαχο. Ο Θρακιώτης που μπόρεσε να επιβληθεί και στην
επιστήμη του και στην πολιτική.
Θωμάς Δοξιάδης: από την Στενήμαχο γιος του Αποστόλου με
δράση κατά την κατοχή ιατρός με ειδίκευση στις ασθένειες του ήπατος. Ιατρός της
βασιλικής οικογένειας.
Κων/νος Δοξιάδης:από την Στενήμαχο, αρχιτέκτων ιδρυτής της
οικιστικής επιστήμης.
Νίκος Ζαχαριάδης: από την Αδριανούπολη, εμβληματικός Γ.Γ.
του ΚΚΕ και μεγάλη προσωπικότητα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Με
μεγάλη μόρφωση, μιλούσε έξη γλώσσες.
Κυριάκος Κουμπάρης: από την Μεσήμβρια, μέλος της
Φιλικής Εταιρείας και εθνικός ευεργέτης.
Βλάσης Γαβριηλίδης: Από τους Επιβάτες (κατ άλλους από
την Αδριανούπολη) Ο πρύτανης της Ελληνικής δημοσιογραφίας
Κώστας
Δημητριάδης:
Γλύπτης από την Στενήμαχο. Αξιόλογο έργο του "Ο δισκοβόλος" (που
είναι τοποθετημένος στη Ν. Υόρκη.
Κουμανούδης Στέφανος: από την Αδριανούπολη διαπρεπής
αρχαιολόγος, καθηγητής Πανεπιστημίου.
Κοσμάς Μυρτίλος Αποστολίδης: από την Φιλιππούπολη,
διδάκτωρ φιλοσοφίας. αντιμετώπισε
την πρόκληση των Βουλγάρων επιστημόνων οι οποίοι επιδίωκαν να ξαναγράψουν την
ιστορία προβάλλοντας κάθε τι το βουλγαρικό και υποβαθμίζοντας κάθε τι το
ελληνικό. Ο Αποστολίδης για να μην παραχαραχτεί η ιστορία, μελέτησε και πρόβαλλε
όλα εκείνα τα στοιχεία που είναι οι αληθινοί μάρτυρες του παρελθόντος και μας
δίνει βοηθήματα πολύτιμα για την ιστορία της Φιλιππούπολης ειδικά και
γενικότερα της Θράκης.
Γεώργιος Μέγας:
από την Μεσήμβρια κορυφαίος λαογράφος-εθνολόγος.
Φίλιππος Νίκογλου:
από την Στενήμαχο, ιατρός. Όταν έμαθε για τα σχέδια των Βουλγάρων να καταλάβουν
τη Θεσσαλονίκη, μετέφερε την πληροφορία αυτή μυστικά στον
πράκτορα της Ελλάδας Σουλιώτη Νικολαΐδη και ο τελευταίος ειδοποίησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο ότι ήταν επιτακτική ανάγκη να κατευθυνθούν
τα ελληνικά στρατεύματα προς τη Θεσσαλονίκη.[1] Έτσι, η Θεσσαλονίκη
απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 26 Οκτωβρίου 1912.
Αύρα Θεοδωροπούλου: από
την Αδριανούπολη, μουσικοκριτικός - συγγραφέας, πρωτοπόρος του φεμινιστικού
κινήματος.
Γεώργιος Χρυσοβέργης: Γεννήθηκε στις αρχές
του 19ου αιώνα στο Ρύσιο. Διδάσκαλος που συνέβαλε σημαντικά στην παιδεία και
πνευματική καλλιέργεια των Θρακών.
Αναστάσιος
Χουρμουζιάδης:
γεννήθηκε το 1823 στο Πετροχώρι (Τσακήλι) των Μετρών. Καθηγητής της Μεγάλης του
Γένους Σχολής, ιστορικός και λαογράφος. Κατέγραψε τα Αναστενάρια με προσωπική
παρουσία στα χωριά Κωστί, Μπροντίβο, Βασιλικό της Αγαθούπολης της Αν. Ρωμυλίας
το 1870.
Αλέξανδρος Συμεωνίδης: Από την Κομοτινή, καθηγητής ιατρικής. Υπήρξε
ο ιδρυτής ουσιαστικά στη Θεσσαλονίκη της Παθολογικής Ανατομικής. Από το 1957
ήδη ο Αλέξανδρος Συμεωνίδης εισηγήθηκε την μετατροπή του ιστορικού «Θεαγενείου
Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης» σε πρότυπο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο, προσείλκυσε και
ενέπνευσε πληθώρα επιστημόνων, οι οποίοι διδάχτηκαν από το δικό του πρότυπο το
επιστημονικό ήθος, την αφοσίωση στην έρευνα και το σεβασμό στον άνθρωπο.
Το 35-40% των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Όπως:
Βασίλειος Α’ ο Βουλγαροκτόνος
από την Χαριούπολη της Αν. Θράκης.
Δυναστεία των Λεόντων
Λέων ο Ίσαυρος κ.λ.π.) από τη Βόρεια Θράκη
Ιουστινιανός Α ΄ο
Μέγας κ.λ.π. από το Ταυρήσιο (Βεδεριάνα) της Θράκης
Θεοδόσιος ο Μέγας από
τη Βόρεια Θράκη
Ρωμανός Β΄ο
προρφυρογέννητος
Νικηφόρος Φωκάς
Δυναστεία των
Κομνηνών: Από την Κόμνη της Θράκης
Ρωμανός ο Διογένης
Ιωάννης Βατάτζης από
το Διδυμότειχο
..και άλλες πολλές
προσωπικότητες που ας μου συγχωρεθεί εάν δεν τους αναφέρω όλους
Κώστας Πινέλης
(Δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες "Πρωϊνή" και "Ειδήσεις" του Κιλκίς
